Η οικία Νικολάου (Λάκη Πύρζα) – (1910)

Διώροφη κατοικία του Νικολάου (Λάκη) Πύρζα, χτισμένη στις αρχές του 20ου αιώνα (1902 ή 1910 – 1912). Το 1928, προστίθεται ένας μικρός όγκος επί της οδού Πύρζα και δημιουργούνται δύο ξεχωριστές οικίες, μία επί της Λεωφόρου Ελευθερίας και Ν. Πύρζα 1. Αρχικά, ο υπαίθριος χώρος αναπτυσσόταν στη συνέχεια της πρόσοψης. Με την εφαρμογή του νέου σχεδίου (1918-19), η αυλή καταργήθηκε και στη θέση της διανοίχθηκε η οδός Πύρζα.
Πρόκειται για ένα εκλεκτικιστικό κτίριο, με ψευδοπαραστάδες που ξεκινούν από την πέτρινη βάση του κτιρίου και διατρέχουν την επίπεδη όψη στην πλευρά του δρόμου, τονίζοντας τις ακμές του κτιρίου και συγκρατώντας, φαινομενικά, την κορνίζα του γείσου της στέγης. Λίγο ψηλότερα, διαμορφώνεται η πλίνθινη όψη της σοφίτας της στέγης με τριγωνική, αετωματική απόληξη. Ο μαρμάρινος εξώστης του ορόφου με το περίτεχνο κιγκλίδωμα εμφανίζεται έκκεντρα στην πρόσοψη, αναιρώντας την έννοια της συμμετρίας, ενώ τα διακοσμητικά πλαίσια των παραθύρων διαφοροποιούνται από επίπεδο σε επίπεδο. Εντυπωσιάζει η μνημειακότητα στη διαμόρφωση του αναγεννησιακού πλαισίου της κυρίας εισόδου του σπιτιού που οργανώνεται στην πλαϊνή όψη, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την μικρή κλίμακα του κτιρίου.
Ο Οπλαρχηγός Β΄ τάξης Λάκης Πύρζας γεννήθηκε το 1880 στη Φλώρινα. Το Φεβρουάριο του 1904, μετέβη στην Αθήνα, όπου είχε την πρώτη του συνάντηση με τον Παύλο Μελά για το ζήτημα της Μακεδονίας. Ήταν ο υπαρχηγός του Μελά στις τρεις περιοδείες του στη Μακεδονία και δίπλα του όταν ξεψυχούσε. Εκτελώντας την επιθυμία του, κατέβηκε μετά τον θάνατό του, στην Αθήνα για να παραδώσει τον σταυρό που φορούσε στη σύζυγό του και το όπλο του στον γιο του.
Το κτίριο χαρακτηρίστηκε διατηρητέο το 2013.

ΠΗΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: http://history.eled.uowm.gr
ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: Αρχείο Χρήστου Τέγου